✎ Fundamenten voor het Zen Zien Tekenen

In 2015 ontving ik van Lenie Otten een brief die begon met "Arnold, op je vraag over de kern van het Zen Zien Tekenen wil ik je het volgende antwoorden:…". De brief inspireerde me bij mijn verdere zoektocht naar wat Zen Zien Tekenen voor mij zou kunnen betekenen. Nu – in augustus 2022 – probeer ik in mijn eigen woorden te verwoorden waar Zen Zien Tekenen voor mij om draait. 

De kern van Zen Zien Tekenen zit voor mij besloten in de combinatie van de drie woorden: Zen, Zien en Tekenen. Als volgt.

De Zen van Zen Zien Tekenen… 

… is voor mij de zen van jezelf open willen stellen voor wat zich aandient in je blikveld. Je weet van tevoren niet wat zich aandient, maar alles is het waard om gezien en getekend te worden. 

Het is ook de zen van aandacht. Aandacht hebben voor wat zich aandient. En je aandacht daar even bij houden om jezelf de kans te geven het echt te zien. 

En het is de zen van stilte die dat proces van aandacht houden de ruimte kan geven. Die de kans op afleiding vermindert. 

Maar het is ook de zen van ontspanning en mildheid. Niet streven naar resultaat. Milde aandacht, ontspannenaandacht, aandacht zonder te oordelen. Ook niet over hoe goed het lukt. Het is compassie hebben met jezelf en het proces waar je in zit. Laat maar komen wat zich aandient, laat je reactie daarop maar zijn wat hij is, laat de tekening die er uit voortkomt maar zijn wat die is… Dat je er mee bezig wilt zijn en dat je dat aandachtig probeert te doen is genoeg. 

Het Zien van Zen Zien Tekenen... 

… is de wereld onbevooroordeeld willen zien, even ontdaan van de gebruikelijke filters van nut, van menselijke belangen, van prestige, van prestatie. De dingen even anders zien. Dat is waarom het nodig is de aandacht even vast te houden bij wat je ziet. 

Het gaat om de intentie de wereld met andere ogen te willen zien. En dan soms zie je dat er niet alleen dingen zijn, maar dat er ook een ruimte is waarin de dingen zich bevinden. Soms zie je heel duidelijk dat dingen nooit op zichzelf staan, maar dat ze altijd – ook letterlijk – in verbinding staan met hun omgeving. En soms kun je ook voelen hoe jijzelf in verbinding staat met die omgeving. Of je ziet ineens dat alles de sporen toont van ontstaan en vergaan, niets uitgezonderd. In feite zie je dan dat alles continu verandert en dat de onveranderlijkheid die er lijkt te zijn in het dagelijkse leven eigenlijk een illusie is. 

Soms leidt dat tot momenten van verwondering. Soms niet. Dat proces, dat zien, kun je niet afdwingen. Als je te hard je best doet, ben je aan het ‘streven naar’, ga je oordelen of je het wel goed doet en wordt het een prestatie. Dan verlies je de ontspanning. 

Het is niet nodig om zo je best te doen: je kunt al lang zo zien, iedereen heeft dat in zich en heeft wel eens een moment gehad waarin hij iets ineens anders zag. Het Zen Zien Tekenen is geen streven om dat beter te leren doen en dat beter te laten lukken. Het is geen oefening die kan slagen of falen. De activiteit van het Zen Zien Tekenen schept slechts de ruimte, de condities, om het te laten gebeuren. Maar of het dan ook werkelijk gebeurt, dat heb je niet zelf in de hand. Je kunt het nooit afdwingen. Je kunt je er alleen maar aan overgeven. Soms gebeurt het ineens. En dat kan ook zijn als je op dat moment niet aan het tekenen bent. En misschien heeft het Zen Zien Tekenen daar dan toch aan bijgedragen.

Het Tekenen van Zen Zien Tekenen...

… is een hulpmiddel om de aandacht te houden bij wat zich aandient vanuit de buitenwereld. Het ‘monkey-brain’ van de mens is er goed in om in gedachten van hot naar her te springen en zo je aandacht af te leiden. Er kan van alles in je opkomen (doe ik het wel goed, ik moet straks nog boodschappen doen, …). Maar als je daar je aandacht op richt, gaan die gedachten met je aan de haal, raak je in gedachten verzonken en is je aandacht weg van waar je je op richtte. Het tekenen kan helpen ‘het aapje in je hoofd’ tot rust te brengen en op een ontspannen manier je focus terug te vinden. Om die opkomende gedachten voor kennisgeving aan te nemen en je aandacht weer terug te brengen naar waar die op gericht was.

Zo kan Zen Zien Tekenen een fysieke manier worden om de buitenwereld in je op te nemen en die via je hart en je hand naar het papier te laten vloeien. Dan kan het een moeiteloos proces worden. De tekening die daar uit voortvloeit kan dan naderhand de getuige zijn van dat proces van aandacht en van de moeite of moeiteloosheid ervan. Je kunt de moeite of moeiteloosheid eraan aflezen… 

Het moeiteloze verandert in moeilijk wanneer je gaat streven, wanneer je je best gaat doen. Wanneer je streeft naar een mooi resultaat, een mooie tekening. Wanneer je je gaat ergeren aan het feit dat de lijnen niet worden zoals je wilde, wanneer het moet ‘lijken’. Je bent dan bezig met het resultaat, met de tekening. Onherroepelijk gebeurt dat nu en dan. Constateer het en ga weer terug naar je intentie. Zen Zien Tekenen gaat niet om het resultaat, het gaat om het proces zelf: het proces van milde, ontspannen aandacht en jezelf openstellen. En om te merken wat dat met je doet. Het gaat om de intentie dat proces de ruimte te willen geven. 

Waarom dan al die specifieke oefeningen die je leert in workshops en cursussen? 

Het gaat toch om onbevooroordeeld zien? Waarom dan specifieke oefeningen zoals contouren volgen, blind tekenen, hardheid en zachtheid voelen, gebaar en beweging voelen, blijven dansen, oefeningen om ruimte te zien, breed en smal focussen, licht en donker zien, noem maar op. Daarmee vestig je toch juist aandacht op iets specifieks? Op een manier van kijken?

Het zijn slechts eye-openers. Ze zijn bedoeld zijn om even een situatie te creëren – en handvatten te geven – die de deur open kunnen zetten naar een ervaring van wat er te zien is naast de snelle, gebruikelijke, blik van herkenning waartoe het kijken zich in het alledaagse leven vaak beperkt. Om te kunnen ervaren dat een andere blik mogelijk is en wat dat met je doet. 

Het zijn slechts vingerwijzingen die je kunnen helpen bij het creëren van situaties die je soms een andere blik kunnen doen ervaren. Maak die vingerwijzingen niet te belangrijk, want dan gaat je aandacht uit naar de vinger en niet ‘naar de volle maan die hij aanwijst’, zoals een bekend zen-spreekwoord zegt. Voel gewoon wat voor effect ze hebben. Wanneer je het Zen Zien Tekenen be-oefent mag je ze ook gerust loslaten. Het volstaat om te gaan tekenen met de intentie jezelf met aandacht, compassievol open te stellen voor wat zich aandient vanuit de buitenwereld en vanuit jezelf als reactie daarop. Om dat wat je ziet zonder tussenkomst van je denken via je hart en je hand naar het papier te laten vloeien. 

Adem zo de wereld in en adem de tekening uit. 
Zo moeiteloos. 
Het gaat niet om lukken. 
De intentie van openstellen, aandacht en ontspanning is voldoende. 
Werken in stilte kan daarbij helpen. 
Genieten van tekenen ook. 

Om te lezen

 

Een leuke stimulans om elke dag te tekenen (engelstalig artikel):

Nine things that happen when you carry your sketchbook non-stop

 

Interview met Zen Zien Tekenaar Arnold Vermeeren over zijn ervaringen met 'Urban sketching'

 

"Vrijdag jl. fietsten we over de hei en tekenden we de kudde...

Links en literatuur

Links:

Literatuur:

Contact

Voor meer informatie kunt u Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. opnemen.

Facebook

Bekijk het laatste nieuws op onze facebook pagina.

Nieuwsbrief

Wilt u ook op de hoogte blijven van onze activiteiten?
Schrijf u dan in voor onze nieuwsbrief.

Quotes

  • "Door het helemaal loslaten van het presteren en het in alle rust waarnemen en met mijn hand volgen van wat ik zie, ben ik veel vrijer gaan schilderen en tekenen. Met meer aandacht, rust én focus."- Marlet H
  • "'Strelend' tekenen, dat is voor mij een bijzondere ervaring, keer op keer…"- Muuk tS 
  • “Zen zien tekenen heeft me geholpen om plezier in tekenen te krijgen, vooral omdat het vanuit ontspanning gebeurt”- Laurine vd D
  • "Groots: de ervaring om vanuit verbinding met mijn potlood over papier te bewegen…Speels en ontspannen begon een deurtje zich te openen naar een hele andere manier van ‘dingen tekenen’."  - Ellen B.
  • "Een waardevolle investering in anders kijken, zien en vervolgens tekenen met aandacht en hart! Mijn manier van tekenen is na deze retraite compleet veranderd." - Ellen Lisa 
  • "Zen Zien Tekenen is....innerlijke rust en levendige verbazing over zijn in onze handen."  - Joop H
  • "Dit is wat bij mij opwelde: de radijs...de zonnebloem...de mandarijn, dát wat is getekend  (gelijkend of niet, lós van alle oordelen en gedachten, maar wél geobserveerd.. gevoeld.. geroken.. aangeraakt met de aandacht..) kan nooit meer niét zijn gezien!" - Bianca van B